Tag archieven: Indonesië

Duiken in Noord-Sulawesi

Sulawesi is één van de vijf grote ‘continent’ eilanden waar Indonesië onder andere uit bestaat. Het ligt ruwweg tussen Kalimantan (het voormalige Borneo) en de Molukken. Het heeft 4 provincies te weten: Zuid, Zuid-Oost, Centraal en Noord- Sulawesi. Dankzij de grillige vorm van Sulawesi, is er meer kustlijn dan welk ander Indonesisch eiland. Ook is geen enkel deel meer dan 90 kilometer verwijderd van de zee. Dit zorgt er voor dat je prima kunt duiken in Noord-Sulawesi.

Roel Jong
Roel Jong

SnorkelenDuiken.nl sprak met Roel Jong, die samen zijn vrouw Juud, eigenaar en manager is van Lumbalumba Resort, gelegen op op ongeveer een uur rijden vanaf Manado (Noord-Sulawesi). Roel woont al 28 jaar op het eiland en duikt al sinds 1986.

Dag Roel, kun je wat vertellen over het Lumbalumba Resort?

Lumbalumba Resort is een klein en gezellig duik- en snorkelresort in Manado . Het ligt in het hart van de wereldberoemde Koraal Driehoek. Met niet meer dan zes geriefelijke chalets (9 kamers), bieden we een ontspannen en flexibele atmosfeer met volle aandacht voor de persoonlijke wensen van onze gasten. Onze filosofie is eenvoudig. We kunnen alleen overleven als de gasten tevreden zijn. Daarom hebben we ervoor gekozen om klein te zijn. Alleen op die manier kunnen we de extra persoonlijke service geven waar men naar op zoek is.

Lumbalumba Resort
Lumbalumba Resort

We zijn ook een compleet resort met een prachtig “infinity” zwembad, eigen restaurant en bar. Het geheel is gesitueerd in een 3 hectare prachtig onderhouden botanische tuin. Het ligt op een heuvel en om bij je kamer te komen moet je wel wat trappen op. Dat is de prijs die je betaald voor één van de mooiste uitzichten die je in Manado kun vinden!

“Voor ons bent u niet zomaar een toerist. Voor u zijn we niet zomaar een duikresort.”

Wat vind jij het leukste aan snorkelen en duiken?

Ik vind zelf het leukste dat het iedere keer weer anders is. Je kunt al honderd keer op dezelfde plek zijn geweest, maar iedere keer is het weer anders. Iedere keer blijft een momentopname. Natuurlijk is dat stuk koraal min of meer hetzelfde, maar het leven erom heen is iedere keer weer anders. Ook zijn de omstandigheden natuurlijk niet altijd gelijk.
Het is altijd weer fascinerend en spannend wat je zult tegenkomen en nooit hetzelfde.
En het gaat ook nooit vervelen, want waar je in het begin vooral de grotere dingen ziet, ga je naarmate je langer bezig bent, steeds meer kleine dingen zien. Er gaat dan een totaal nieuwe wereld weer voor je open.

Het mooiste van hier duiken in Noord-Sulawesi is de enorme diversiteit die er is, de hoge kwaliteit van de koralen en vissen rijkdom en het gemak en bereikbaarheid. Wij hebben voor de deur van ons resort een mooi huisrif waar je zo het water in kan en heel makkelijk al enorm veel kunt zien.

Met de boot kunnen we nog veel meer plekken bereiken. Wat ook bijzonder is, is dat vrijwel alle duikplaatsen ook uitstekend geschikt zijn om te snorkelen. Bij ons op de boot zitten duikers en snorkelaars ook door elkaar heen.  De omstandigheden zijn over het algemeen eenvoudig. En snorkelaars zien vaak dezelfde dingen als de duikers die onder hun zitten.

Soortenrijkdom
De soortenrijkdom is gigantisch!
Hoe zijn de condities om te duiken in Noord-Sulawesi?
Klimaat

Manado heeft een tropisch klimaat. Dat wil zeggen warm en vochtig. De gemiddelde maximum temperatuur is 34 graden Celsius  en de minimum temperatuur 20 graden Celsius. 
De temperatuur van het zeewater varieert van 27 graden tot 29 graden Celsius. Aan de de oppervlakte, dichtbij het rif, kan het tot boven de 30 graden Celsius oplopen.

Er zijn twee seizoenen, namelijk “het droge” en “het natte” seizoen. In het natte seizoen, van november tot april, brengt noordwesten wind wat koelere lucht en kan het stevig regen met af en toe een ruwe zee. Van mei tot oktober komt de wind uit het zuidwesten en is het droger. Omdat we zo dichtbij de evenaar liggen hebben we geen last van orkanen en cyclonen.

Het zicht is tussen de 15 tot 35 meter. Meer of minder zicht komt voor, maar is in zijn algemeenheid een uitzondering.

Landschap en kust

Het landschap van Noord Sulawesi is erg groen en heuvelachtig. Overal zie je diepe ravijnen vulkaantoppen en mooie vergezichten. In Tomohon zit je al snel op zo’n 1000 meter boven de zeespiegel.

De kustlijn is grillig en zijn vaak klifachtig en rotsig, maar er zijn ook prachtige stranden te vinden. Maar het is niet langs de hele kustlijn zoals in Nederland en de stranden zijn ook veel minder breed. Wat ook opvalt is dat veel stranden zwart zand hebben. Dat komt van de vele vulkanische activiteit in Noord Sulawesi. Maar er zijn ook prachtige witte stranden die door koraalzand zijn ontstaan.

Stromingen

Stromingen zijn normaal in het Bunaken park en hoewel soms sterk, zijn ze over het algemeen vrij mild. Vanwege de complexe geografie in combinatie met zeer diep water (meer dan twee kilometer) zijn stromingen erg moeilijk te voorspellen. Wanneer we sterke stroming verwachten gaan we daar waarschijnlijk niet duiken en zoeken een andere stek. Beginners hoeven niet bang te zijn want er zijn ook duikstekken met zo goed als geen stroming.

Vuistregel is dat we altijd met de stroming meeduiken. De boot volgt aan de oppervlakte en je hoeft als snorkelaar dus niet terug te zwemmen om weer op de boot te komen.
Duiken is mogelijk het hele jaar. De wateren rond Manado zijn gewoonlijk erg rustig en een vlakke zee is vrij normaal voor ons. Golven zijn zelden hoger dan een meter. In de periode  van december tot februari, als de westenwind begint te waaien kunnen er dagen zijn dat de boot niet uit kan varen door het slechte weer. In dat geval wachten we tot de omstandigheden verbeteren (meestal binnen een paar dagen). Als het er echt slecht uit blijft zien kunnen we altijd besluiten om in de Straat van Lembeh te gaan duiken aan de andere kant van Noord-Sulawesi. Maar in al de jaren dat we hier zijn is dat nog nooit gebeurd.

Duiken in Noord-Sulawesi bij Lekuan
Duiken in Noord-Sulawesi bij Lekuan
Soorten duiken

De meeste duikplekken doen we met de boot, maar we kunnen ook duiken vanaf de kant bij onze pier en haven. Als we met de boot naar Bunaken Marine park gaan kunnen we altijd wel rustige plekken vinden die in de luwte liggen. Stromingen komen veel voor, maar zijn niet echt storend omdat je gewoon met de stroom mee kunt gaan.

De meeste duik- en snorkelplekken rond Bunaken zijn steile wanden. Er boven ligt een vrij lang plateau rif dat met laag water deels droog komt te liggen. Maar op de overgang van plateau naar wand is het prachtig snorkelen en duiken. De duikers kunnen natuurlijk eenvoudig dieper gaan en blijven deels langs de wand. Maar aan het eind van de duik kunnen zij ook prachtig “uitduiken” op die overgang.

Met een beetje ervaring en wellicht wat oefening en training, kunnen snorkelaar overigens ook vrij eenvoudig dieper gaan. Natuurlijk niet zo lang als duikers met een tank, maar 10 tot 20 meter is vrij snel te leren (freediving).

Verder zijn er ook riffen die meer glooiend zijn en dus niet direct stijl naar beneden gaan.
Want buiten de duik en snorkel plekken van het Bunaken marine park, hebben we veel plekken die officieel niet bij het marinepark horen, maar ook zeer mooi zijn. Dan komen we ook uit bij het zogenaamde “muck diving” uit. Bij muck diving lijkt het in eerste instantie alsof er niets te zien is. Er zijn geen spectaculaire koralen en het lijkt als een saaie zandvlakte. Maar als je beter kijkt, en dan helpen de gidsen zeer, dan zie je allerlei bijzondere dieren. Het is vergelijkbaar met waar de Lembeh Strait bekend om is geworden.

Soortenrijkdom

De soortenrijkdom is in ons gebied het grootst van wat er in de wereld te vinden is. Dat gebied heet de Koraal Driehoek en wij zitten er middenin. Van groot tot klein vind je in dit gebied de meeste soorten. Alleen aan koraalrif bouwende soorten hier zijn er al meer dan 600 en ook meer dan 2000 soorten koraalvissen.

Onderwater zie je heel veel koraal kleurenpracht en veel vissen. Zowel in zwermen als in individueel. Anemoonvissen, vlindervissen, napoleons, rode tonijnen en makrelen, vleermuisvissen, zwartpunt- en witpunt haaien, koraalduivels, bladvissen, sepia’s en octopussen. En dan hebben we het nog niet over de duizenden ander soorten van onderwaterleven zoals schildpadden, krabben, kreeften, sponzen, garnalen, naaktslakken etc. Het is echt te veel om op te noemen.

Tijdens de boottrip naar de duik- en snorkelstekken komen we vaak grote groepen dolfijnen en grienden tegen. En af en toe ook zelfs potvissen.

Duiken bij Tanjung Kopi
Duiken bij Tanjung Kopi
Wat vind jij de mooiste plekken om te duiken Noord-Sulawesi?
Tanjung Kopi

“Tanjung” betekent “kaap” en “Kopi” is “koffie”. We hebben het hier dus over “kaap koffie” – en geloof ons als we zeggen dat het sterke koffie kan zijn! Zo rustig als andere duikstekken zijn met stromingen, zo uitdagend is Tanjung Kopi. Normaal gesproken brengen we hier geen beginnende duikers heen en zeker niet op de eerste dag. Ondanks de vaak sterke stroming is het een geweldige duikstek en persoonlijk mijn favoriet. Dankzij de stroming, is de kans op spectaculaire observaties zeer groot. Er is natuurlijk nooit 100% garantie, maar ontmoetingen met indrukwekkende scholen van grootoog makrelen, barracuda en tonijn zijn sterk aanwezig. Haaien, schildpadden en roggen laten je spelenderwijs zien hoe je je echt zou moeten gedragen in serieuze stroming.

Lekuan 1, 2 en 3

Lekuan 1 is de eerste van één van de meest fascinerende steile wanden die Bunaken biedt. Zeer uitgestrekt, zodat het in 3 gedeeltes is verdeeld, maar naar onze mening hadden dat er ook wel 7 of 8 mogen zijn. Deze werkelijk “wereld klasse” duikstek heeft alle noodzakelijke ingrediënten in zich. Grote vissen als tonijn, makrelen en haaien bij Lekuan I. Schildpadden, roggen, napoleon baarzen bij Lekuan II. Grote scholen vleermuisvis en middennacht poon op Lekuan 3. Lipvissen, keizersvissen, dwarrelende scholen met vindervissen, doktersvissen, egel en pompoenvissen, u zoekt, Lekuan bezorgt het. Overhangende kliffen, grillige koraal formaties, spelonken, anemonen, zeewaaiers, veersterren en tonsponzen. Fantastisch snorkelen ook op het rifplateau met veel mogelijkheden voor de macrofotograaf!

pygmee zeepaardje
pygmee zeepaardje
Popooh 1 en 2

Popooh is waar we het zuidelijke gedeelte van het Natuurreservaat Bunaken binnen komen. Interessante stekken met veel zacht koraal en ook veel macro onderwaterleven. Het is één van de plekken je waarschijnlijk pigmee zeepaardjes kan zien. In het algemeen is de stroming fors als de getijden wisselen,  maar daar tussen in, is het rustig en kalm. Snorkelen en muck diving is ook mogelijk.

Circus Critter

28 jaar geleden toen Juud en ik, onze eerste duikschool opende in Tasik Ria, Manado, een aantal jaren voordat Lumbalumba Diving Resort werd gebouwd, was het nog echt pionieren. Wij waren op zoek naar nieuwe duikplekken. En zeker meer in de buurt van het resort waar we toen onze duikschool hadden. Voor cursussen was het belangrijk om een stukje ondiep en rustig water te hebben in de buurt van de duikschool, want het zwembad van het resort was nog niet af.

Juud maakte destijds veel duiken met de videocamera en struinde op die manier de riffen voor de deur af. Tijdens één van die duiken kwam ze uit op een prachtige witte zandvlakte afgewisseld met geweldige koraal formaties.Het bleek perfect om de beschut water duiken te maken voor beginners, maar ook om derde duiken te maken als we terug kwamen vanBunaken of voor een nachtduik.

Duiken in Noord-Sulawesi bij Circus Critter
Duiken in Noord-Sulawesi bij Circus Critter

Het zogenaamde “muck- en critterduiken”was toen ook langzaam maar zeker in opkomst
en wat zat er veel daar! Het begon met het ontdekken van gewone zeepaardjes. Daarna kwamen de spookfluitvissen, alle kleuren bladvissen, de hengelaarsvissen en blauwpunt Octopus. Onnoemelijk veel krabben en garnalen soorten en uiteindelijk vonden we ook het Pygmee zeepaardje (Bargibanti).

Voordat ik definitief in duikland was aanbeland heb ik vele jaren in het circus gewerkt.
Toen we destijds een naam moesten bedenken voor deze geweldige duikstek, werd het dus: “Circus Critter“. En voor ons is dat nog steeds de echte naam! Echter in het Engels staat “Circus” normaal gesproken achter de circusnaam. Omdat er veel internationale publiek hier komt wordt de naam vaak omgedraaid in “Critter Circus“. Maar veel maakt het natuurlijk niet uit. Het blijft een prachtige plek om te duiken en alle mogelijk prachtige ontdekkingen te doen.

Heb je tot slot nog wat tips voor de beginnende snorkelaar of duiker?

Als je besluit om met snorkelen te beginnen, zoek dan eerst contact met een duikwinkel of duikschool met een goede reputatie. Koop een goede duikbril, een goede snorkel en goede vinnen. Onze ervaring is dat je eigen spullen waar je aan gewend bent, en of waar je de tijd voor genomen hebt om over te besluiten, veel fijner zijn dan dat je huurapparatuur gebruikt op je vakantie. Vaak is daar niet veel keus en heb je soms spullen die niet goed passen. Er is weinig meer vervelend dan een lekkend masker of slecht passende vinnen.

Vaak kun je de spullen tijdens een zwembad training ook wel uitproberen voordat je ze echt koopt. En eventueel kun je ook een dun wetsuit aanschaffen zodat je wat beter beschermd bent in het water. De temperatuur is meestal geen probleem hier, maar wel de zon. Ook al ben je met factor 50 waterproof ingesmeerd, dan nog kun je lelijk verbranden omdat je het amper merkt in het water.

Als je serieus wilt beginnen met duiken neem dan ook eerst contact op met een duikschool met goede reputatie. Wat voor soort organisatie het is maakt niet zoveel meer uit. Al die organisaties geven uitstekende opleidingen. Prijzen kunnen verschillen en als het erg goedkoop is zou je daar je vraagtekens bij kunnen zetten.

Over het algemeen is het belangrijk dat je voldoende training krijgt en daar heb je tijd voor nodig. Ga dus niet af op een slogan als: ‘Haal hier je duikbrevet in 2 of 3 dagen!” Dat klinkt verleidelijk en is daarom misschien ook goedkoper. Maar je hebt op termijn alleen je zelf er mee. Het kost gewoon tijd om de verschillende vaardigheden te leren en ook te begrijpen waarom je ze moet leren. In Nederland worden opleidingen vaak over een paar weekenden gegeven dus dan ben je er al langer mee bezig. Maar op tropische resorts is het vaak een paar dagen. Vijf dagen is dan echt minimaal als je helemaal vanaf het begin moet beginnen.

Wat er ook bestaat is dat je vooraf alle theorie thuis doet, inclusief een theoretisch examen.
Als je dat al klaar hebt dan hoef je op je vakantiebestemming alleen nog de praktijk te doen en dat kan dan vaak in een dag of 3 a 4. Dan win je dus wel tijd op je vakantie en is een aanrader.

Meer over Noord-Sulawesi, Manado en excursies
Hoe kom je er?

Als je nog niet in Indonesië bent, is de beste manier om Manado te bereiken via Singapore.
 Dit is mogelijk met SCOOT airlines. Het normale schema van SCOOT is vier rechtstreekse vluchten per week van Singapore naar Manado op maandag, woensdag, vrijdag en zaterdag. In drukke periodes komt er soms een vijfde vlucht bij.
 Aangezien SCOOT een dochter is van Singapore Airlines, kunt je het beste met Singapore Airlines naar Singapore reizen. Het ticket naar Manado is dan veel goedkoper. Vanuit bijna elk westers en Aziatisch land zijn er dagelijks vluchten naar Singapore. Maar je kunt natuurlijk ook met andere luchtvaartmaatschappijen naar Singapore.

Een andere manier om hier te komen is via Jakarta. Veel landen en luchtvaartmaatschappijen vliegen direct op Jakarta. Guaruda heeft prima directe vluchten vanaf Schiphol, Amsterdam en vandaar direct naar Manado. Een ander goed alternatief is om via Denpasar op Bali te vliegen. Vanaf vele internationale luchthavens zijn er vaak (goedkope) vluchten naar Denpasar. Vanaf Denpasar is het ook eenvoudig een lokale vlucht naar Manado te boeken. Of direct of via Makasar (Ujung Pandang).

Hoe kom je bij het resort?
Hoe kom je bij het resort?

Eenmaal aangekomen in Manado, is het ongeveer 1 tot 1,5 uur naar het resort. Afhankelijk van het verkeer.
 Als je verblijf 5 nachten of langer is, zijn de transfers van en naar de luchthaven inbegrepen in de kamerprijs en staat er een auto voor je klaar op de luchthaven. De chauffeur staat buiten bij de aankomsthal en draagt een bord met je naam erop.
 Als je minder lang blijft, kunnen we altijd een auto en chauffeur voor je regelen. Alternatief is om een taxi te nemen. Ze zijn volop beschikbaar op de luchthaven en weten ons te vinden!

Manado

Manado is de hoofdstad van Noord-Sulawesi en met haar ongeveer 600.000 inwoners meer dan een middelgrote stad. Met aan de ene kant de Celebes Zee (met het Bunaken Marine Park) en aan de andere kant prachtig groen begroeide hooglanden en uitstekende vulkaan toppen, biedt Manado ook één van de meest welvarende en spectaculaire aangezichten die in Indonesië te vinden zijn.

In Manado is vrijwel alles te krijgen. Er zijn veel hele moderne shopping malls, maar ook nog veel oude traditionele kleine winkeltjes. En heel veel plekken om te eten, want Mandonesen houden daar erg van! Manado zelf is verder niet een hele bijzondere stad wat betreft mooie bouwwerken. Veel historische gebouwen zijn er niet. Deels is dit door een stevige aardbeving gekomen die rond 1860 veel schade bracht. De wederopbouw door koloniaal Nederland is snel en efficiënt gedaan en moest vooral praktisch zijn. Het eerste dat in Manado opvalt zijn de vele kerken. Van het vliegveld tot ons resort kun je er meer dan 100 tellen!

Het Minahasa district

Het Minahasa district vormt het achterland van Manado en herbergt zeer vruchtbare gronden. De cultivatie van kokosnoot, kruidnagel en nootmuskaat heeft in het verleden grote rijkdom gebracht in Manado en de Minahasa. Geen wonder dat in de koloniale tijd, Nederland in Manado, een strategisch en belangrijk fort had. Helaas is er van het fort nu niets meer over.

Wij organiseren een tour door dit gebied. We gaan dan naar de top van een vulkaan, bezoeken heetwaterbronnen, je ziet lokale ambachten als pottenbakken en houten huizenbouw. Maar ook gaan we naar de markt van Tomohon. Daar zie je veel landbouw gewassen, van pinda’s tot kool en van kruidnagel tot nootmuskaat. Lunch hebben we bij het meer van Tondano.

Het regenwoud van Tangkoko

Het regenwoud van Tangkoko ligt aan de andere kant van Noord-Sulawesi, in de buurt van Bitung. We gaan er heen met de auto in ongeveer 2 uur. Hoe laat we er heen gaan hangt een beetje af van wat je wilt zien. Om te voorkomen dat het wildleven te veel verstoord raakt door bezoekers, zijn er bepaalde blokken waarin je naar binnen kunt. In het algemeen is in de middag het beste tijdstip om te gaan. Dit is omdat één van de grote attracties, het Tarsius aapje oftewel Spookdiertje, zich vaak pas tegen schemer laat zien.

Eenmaal in Tangkoko, hebben we eerst lunch. Vaak zit hier al een groep van zwarte Makaken. Na de lunch trekken we het woud in tot schemer. Andere interessante dieren zijn bijvoorbeeld neushoorn vogels en kuskus beer. Verder zijn er prachtige grote bomen en is er veel andere interessante vegetatie te zien. We zijn om een uur of 6 weer terug.

Wildwatervaren

De meest populaire route is de Nimanga trip. Deze trip wordt niet door ons georganiseerd, maar een bedrijf dat daarin is gespecialiseerd. Rond 9 uur in de morgen word je opgepikt met een auto en een uur later zit je in de boot. De hele trip duurt ongeveer 6 uur waarvan 3 uur op het water. De 9 km lange riviertocht gaat door prachtige landschappen en heeft een paar spectaculaire stroomversnellingen. Ook goede kansen om zwarte makaak apen te zien en veel verschillende soorten ijsvogels.

Meer informatie over de tours en excursies van LumbaLumba Resort.

Boek een groepsrondreis Sulawesi bij Sawadee!

Duiken op de Gili eilanden (Lombok)

SnorkelenDuiken.nl sprak met Sander Buis over duiken op de Gili eilanden (Lombok, Indonesië). In 2009  kocht Sander een stuk land in de haven van Gili Air om zijn eigen duikschool te beginnen.  Oceans 5 opende in 2010 haar deuren en werd in 2011 een PADI 5 star IDC center en in 2014 een PADI 5 star Career Develepment Center en DDI (Disabled Divers International) Instructor training center. Oceans 5 beschikt over 11 bungalows, een restaurant, een bar, 2 zwembaden, 2 klaslokalen, een yoga en spa en een drietal winkeltjes. Oceans 5 werkt nauw samen met de Gili Shark Conservation team voor onderzoek en educatie.

Zin om te duiken op Lombok of de Gili eilanden? Vind je accommodatie via Booking.com.
Sander Buis met studenten in het Oceans5 duikresort
Sander Buis met studenten in het Oceans5 duikresort

Sander heeft in 2016 ook een bedrijf opgezet om PADI Instructor Courses over de hele wereld te geven.  Op dit moment verzorgt Your-IDC instructor cursussen in Indonesië, Thailand, Mozambique en de Filipijnen en heeft 6 PADI Course Directors in dienst.

Oceans 5 duikboot bij de Gili eilanden
Oceans5 duikboot bij de Gili eilanden
Kun je kort wat vertellen over de Gili eilanden?

De Gili eilanden (Gili’s) zijn aan de noordwest kant van Lombok te vinden. Je kan de Gili’s bereiken via de fast ferry vanuit Bali, in ongeveer 2 uur of per vliegtuig op Lombok.

De Gilis zijn vooral bekend voor de mogelijkheid om de schildpadden te zien tijdens snorkel- en duiktours. Er zijn  overal snorkel- en duikscholen aanwezig op de eilanden. Andere activiteiten op de eilanden zijn, paardrijden, yoga, meditatie, kooklessen, relaxen, strand, en dag tours naar Lombok.Op de eilanden bevinden zich geen auto’s, motors, bromfietsen etc, alleen paard en wagen of fiets.

Gedurende het hele jaar is het warm weer, tussen de 26 en 34 graden Celsius. In november tot en met maart is het regenseizoen. Dit betekent niet de gehele dag regen. Meestal begint de regen in de na middag of ‘s avonds. Vanaf april kan je spreken van het droog seizoen. Dit is hier de winter, dus iets meer wind rond de eilanden. De watertemperatuur is altijd rond de 29 graden Celsius.  We duiken hier altijd in shorty’s.

Hoogseizoen op de Gili’s is het van juli tot en met oktober. Ook met kerst, Oud en nieuw, Chinees Nieuwjaar, Nyepi, en de meivakantie kan het vrij druk zijn op de eilanden.

Hoe zijn de condities over het algemeen om te duiken op de Gili eilanden?

De condities op de Gilis zijn relatief makkelijk om te duiken. De duik plekken zijn max 30 minuten varen van de duik school. En na elke duik komen de duikboten terug naar het duikresort. De meeste duikplekken zijn stromingsduiken. De duik boot volgt de duikers en pikt ze vervolgens op.

Duiken op de Gili eilanden is leuk voor zowel beginnende als en ervaren duikers. We hebben hier twee soorten schildpadden, twee soorten haaien (de zwartpunt en witpunt haai), duivelsroggen, clownsvissen, koraalduivels,  horsmakrelen, doktersvissen en vele andere tropische vissen.

witpunt haai bij Sharkpoint Trawangan
witpunt haai bij Sharkpoint Trawangan

De Gili’s hebben ook muck duikplekken (muck duiken is letterlijk duiken in de troep). je duikt dan boven een modder- of  zandbodem en je ziet veel kleine dingen en bijzondere dingen zoals krabbetjes en kreeftjes, garnalen, zeepaardjes en zeenaaktslakken. Duiken met een gids zorgt er voor dat je hele aparte dingen ziet, die je normaal misschien niet zou zien.

Zeenaaktslak (Nudibranch) bij Kencenang - Lombok
Zeenaaktslak (Nudibranch) bij Kencenang – Lombok
Wat vind jij de mooiste plekken om te duiken op de Gili eilanden?

De plekken die ik het mooist vind om te duiken zijn:

  • Kencenang Lombok: Baai in Lombok special voor muck duiken
  • Oceans 5 huisrif (en dan vooral ’s nachts): Beste nachtduik locatie van de Gili’s. Elke keer ontdek je hier weer nieuwe dingen.
  • Sunset Reef, Gili Trawangan: Mooiste koraal van de Gili’s. In de laatste maanden hebben we daar groepen duivelsroggen gespot. Vaak zien we hier ook zeker jonge witpunt haaien.

Meer informatie over duikplekken op de Gili eilanden (Engelstalig).

duiken op de Gili eilanden - Koraalkrab bij Oceans5 huisrif
Koraalkrab bij Oceans5 huisrif
Kun je ook goed snorkelen op de Gili eilanden

Gili Meno is echt het beste eiland om te snorkelen. De meeste schildpadden bevinden zich rond dit eiland. Op elk eiland zijn er talloze bedrijven die snorkelexcursies organiseren.

Snorkelen met schildpadden bij Gili Meno
Snorkelen met schildpadden bij Gili Meno

Duiken op Bali

SnorkelenDuiken.nl sprak met Mirjam de Munnik over duiken op Bali. Zij heeft daar samen met haar man Jan Verbruggen de duikschool Joe’s Gone Diving in Sanur opgezet.

Jan en Mirjam zijn allebei duikinstructeur en hebben op veel verschillende plekken in de wereld gedoken. Toen ze voor het eerst op een vakantie in Indonesië gingen duiken, waren ze verkocht. Er is zoveel variëteit in Indonesië en de duiken zijn vaak heel bijzonder.

Zin om te snorkelen of te duiken op Bali? Kijk dan eens bij het reisaanbod van TUI.

Kunnen je kort wat vertellen over Joe’s Gone Diving?

Wij zijn een PADI 5* IDC Duikschool wat betekent dat we alle PADI cursussen tot aan duikinstructeur mogen geven. Persoonlijke aandacht voor onze klanten vinden we heel belangrijk evenals bescherming van de oceanen. We hebben zowel Nederlandstalige als Indonesische instructeurs en duikgidsen in dienst die allemaal uitstekend Engels spreken en een passie voor duiken delen. Onze duikschool ligt in Sanur, het zuiden van Bali. Vanuit daar organiseren we dagelijks verschillende trips naar het grootste deel van de duikstekken op Bali. De duikstekken die verder weg liggen, doen we aan tijdens meerdaagse duiksafari’s rondom het eiland.

Joe's Gone Diving duikschool in Bali
Joe’s Gone Diving duikschool in Bali met veel faciliteiten
 Kun je kort wat vertellen over Bali?

Bali biedt daarnaast een fantastische mix met cultuur, lekker eten, mooie natuur en voor de surfliefhebber schitterende surfplekken.

Het overgrote deel van de Balinese bevolking is Hindu en dat zie je overal in het dagelijkse leven terug. Op straat zie je overal offertjes liggen en dagelijks zie je ceremonies. De bevolking is heel gastvrij hier en Indonesisch eten erg lekker. Het bijzondere aan Bali is dat je voor elk wat wils hebt. Je kunt tempels bezoeken of naar een Balinese dansvoorstelling gaan, maar ook op de actieve toer gaan door te gaan raften (echt een aanrader), te gaan snorkelen of duiken, of gaan surfen.

Balinese danseres
Balinese danseres

De natuur is schitterend hier. De rijstvelden bij Jatiluwih zijn UNESCO-gebied en zijn adembenemend. Maar ook rondom Ubud heb je veel mooie rijstvelden waar je mooie wandelingen kunt maken. Een aanrader is ook zeker de down-hill fietstours door de rijstvelden. Een massage of een dagje naar de spa mag hier op Bali ook zeker niet ontbreken. Afhankelijk van waar je naar toe gaat, kun je al een massage voor 5 euro per uur krijgen.

bali landschap
Prachtige landschap van Bali

Het verkeer op Bali is redelijk hectisch. Je kunt het beste een auto met chauffeur huren voor een dag om je rond te laten rijden of gebruik maken van taxi’s. De prijzen liggen relatief laag. Je hebt hier bovendien Uber en Grab, twee handige applicaties om goedkoop taxi’s te boeken. Wil je toch zelf rijden, dan heb je een internationaal rijbewijs nodig.

Omdat het zo dicht bij de evenaar ligt, is het het hele jaar zo’n 30 graden. Je hebt hier twee seizoenen, het droge seizoen en het regenseizoen. Het droge seizoen loopt over het algemeen van april tot november. In het regenseizoen heb je vaak 1 of 2 buien per dag.

Wat vind jij het leukste aan duiken?

Omdat Indonesië in de koraaldriehoek van Zuidoost-Azië ligt, waar je driekwart van de koraalsoorten ter wereld vindt en een ongekende rijkdom aan vissoorten, zijn de duiken hier zonder meer bijzonder te noemen. Het leuke aan het duiken op Bali is, dat het heel gevarieerd is. Je hebt mooie wandduiken bij Menjangan eiland, het beroemde USAT Liberty wrak uit de tweede wereldoorlog bij Tulamben, schitterende stromingsduiken op Nusa Penida en mooie koraalduiken en bijzonder klein macro-leven bij Padang Bay. En niet te vergeten de bijzondere mantaroggen op Manta Point. Er is voor elk wat wils en elke duik is weer anders.

Duiken op Bali Zeepalingen bij Tulamben
Zeepalingen bij Tulamben
 Hoe zijn de condities over het algemeen om te duiken op Bali?

Je kunt het hele jaar duiken op Bali . In het regenseizoen kan het zicht soms iets minder zijn, maar er is nog steeds veel te zien en er zijn over het algemeen niet veel duikers. Gemiddeld is het zicht tussen de 15 en 20 meter. Met uitschieters naar 30-40 meter op hele goede dagen en 5-10 meter op slechte dagen.

De watertemperatuur varieert per duikstek. Bij Tulamben is het vaak tussen de 28 en 30 graden Celcius. Bij Padang Bay en Nusa Penida kan het rond de 20-23 graden zijn van juli tot oktober, daarbuiten meestal rond de 26 graden.

De duikstekken rondom Tulamben zijn kantduiken. Alle andere duiklocaties zijn over het algemeen bootduiken. Het type boot varieert. Bij Padang Bay en Amed worden veelal traditionele visbootjes gebruikt; de duikstekken liggen maar een paar minuten varen afstand van de kant. Voor de boottrips naar Nusa Penida maken we gebruik van speedboten, het is zo’n 45-60 minuten vanaf Sanur met de speedboot naar Nusa Penida.

Aan de noordkant bij Tulamben heb je zwart, vulkanisch zand. Bij Padang Bay en Nusa Penida heb je wit koraalzand.

Bali biedt duikstekken voor elk niveau. Over het algemeen zijn de duiken bij Padang Bay, Tulamben, Amed en Menjangan gemakkelijke duiken. Je kunt wel eens wat stroming hebben. Sommige duikstekken bij Nusa Penida kunnen hele sterke stroming hebben en bij Candidasa kunnen de stromingen onverwacht zijn. Condities kunnen soms snel veranderen. De populaire duikstek Manta Point op Nusa Penida is een relatief gemakkelijke duikstek. Er staat vaak wel deining, maar de duik is relatief ondiep. De duikstekken op Bali liggen wel verspreid, dus je moet er rekening mee houden dat je wat meer onder weg bent naar de duikstek.

Je duikt op Bali altijd met duikgidsen. Bij Joe’s Gone Diving duiken we altijd met maximaal 4 gasten per duikgids, meestal zijn het er minder. Bij een keuze van een duikschool op Bali is het verstandig altijd even na te vragen wat de groepsgrootte is.

Het visleven op Bali is heel gevarieerd. Naast vele kleurrijke vissen zoals anemoonvissen en bannervissen, vind je hier veel bijzonder visleven. Om een idee te geven: octopussen (de gewone, maar ook bijvoordeeld de mimic en de blue ringed octopus), zeepaardjes (gewone en de pygmee seahorse), pijlstaartroggen, hengelaarsvissen, sepia’s, eindeloos veel soorten zeenaaktslakken (nudibranchs), manta’s, haaien, schildpadden en de mola mola.

Manta's kijken tijdens duiken op Bali
Manta’s kijken tijdens duiken op Bali
Wat is de beste periode om te duiken op Bali?

De mola mola (maanvis) kun je over het algemeen tussen juli en oktober spotten. Dan is het water ook meteen een stuk koeler en is het vaker rond de 20-23 graden rondom Nusa Penida waar je ze voornamelijk kunt spotten. Manta’s heb je het hele jaar door.

April t/m november is de beste tijd om te duiken op Bali omdat het over het algemeen dan geen regenseizoen is. Maar ook in het regenseizoen kun je nog hele mooie duiken maken en is er veel te zien.

Wat vind jij de mooiste plekken om te duiken op Bali?

Er zijn veel mooie duikstekken op Bali, maar als ik er een paar zou kiezen, dan zou ik zeggen de duikstekken aan de noordkant van Nusa Penida, Tanjung Sari in Padang Bay, Gili Mimpang en Tepekong bij Candasa, het Liberty wrak in Tulamben en natuurlijk Manta Point bij Nusa Penida. Kijk ook eens hier voor een overzicht van de beste duikplekken op Bali.

Manta Point op Nusa Penida

De naam zegt het al, de reden waarom je op Manta Point gaat duiken, is de hoge kans op manta’s. Ze zijn er eigenlijk het hele jaar door en als je geluk hebt, komen ze in groepen en geven ze een mooie show weg. Als je rustig in het water wacht, komen ze soms heel dichtbij. Er zit een cleaning station waar ze vaak om heen cirkelen. We gaan hier naar toe met de speedboot vanaf Sanur (ongeveer 45-60 minuten).

 Tanjung Sari bij Padang Bay

Rif bij Padang Bay
Rif bij Padang Bay

Bij Tanjung Sari heb je schitterende koraaltuinen waar je heerlijk relaxt kunt duiken. Heel erg geschikt voor fotografie en vaak veel bijzonder visleven. Je kunt hier ook regelmatig haaien of schildpadden spotten. We gaan met de auto naar Padang Bay en duiken daar ter plekke met een lokale boot. De duikstekken bij Padang Bay zijn een favoriet bij onze instructeurs en gidsen omdat er altijd weer wat nieuws te zien is.

Liberty wrak in Tulamben

Het Liberty wrak in Tulamben is uit de tweede wereldoorlog. Het is getorpedeerd door de Japanners en is in 1963, na een uitbarsting van de Mount Agung vulkaan, in de zee beland bij Tulamben. Het wrak ligt vlakbij de kust, is 130 meter lang en helemaal bedekt met koraal en je vindt er heel veel visleven. De top begint al op 3 meter en het diepste punt ligt op 30 meter. Het is geschikt voor elk niveau duiker. De duiken zijn hier kantduiken.

Duiken op Bali bij het Tulamben wrak
Tulamben wrak

 Gili Mimpang en Tepekong

Het koraallandschap is hier spectaculair en je hebt er een grote kans op haaien. In het juiste seizoen heb je hier bovendien de kans om de mola mola te spotten. Er kunnen onverwachte stromingen zijn daar en je moet er vaak wat dieper dan 20 meter. Deze duikstekken zijn alleen maar geschikt voor gevorderde duikers. We gaan met de auto naar Padang Bay en gaan daar met een lokale boot (ongeveer 25 minuten) naar de duikstekken.

Noordkant Nusa Penida

Hier vind je schitterende stromingsduiken langs eindeloos gezond koraal. Door de continue stroming is het koraal erg gezond en zijn de vissen net iets groter. Ook hier kun je in het juiste seizoen de mola mola zien. Wel alleen geschikt voor de gevorderde duiker. We vertrekken vanaf Sanur met de speedboot (ongeveer 45-60 minuten).

Kun je eigenlijk ook goed snorkelen op Bali?

Je kunt zeker goed snorkelen op Bali. Je kunt bij Padang Bay, Tulamben, Amed en Menjangan snorkelen. Het ligt er een beetje aan waar je verblijft wat de beste optie is. Verblijf je bij Lovina dan is snorkelen bij Menjangan eiland zeker aan te raden. Verblijf je in het zuiden van Bali, dan is dat geen goede optie vanwege de afstand. Padang Bay vind ik zelf altijd een leuke plek. Het koraal begint daar al ondiep en er is heel veel te zien. Je kunt of vanaf het strand bij de Blue Lagoon snorkelen of vanaf een bootje. Als er wat hogere golven staan, dan is het beter om met een bootje te gaan. Altijd wel even opletten dat je niet te ver weg gaat en afdrijft.

Clownvis bij Padang Bay
Clownvis bij Padang Bay

 Welke hotels of accommodaties kun je aanbevelen voor een duikvakantie op Bali?

Er is zoveel keuze hier op Bali dat het altijd moeilijk is om een favoriet te kiezen. Het ligt ook heel erg aan je budget. In Sanur raad ik voor budget-accommodatie Yulia 2 aan, nette accommodatie op een hele centrale plek vlakbij het strand. Voor middenklasse accommodatie is het Puri Kelapa hotel een leuke optie. Ook vlakbij het strand en echt Balinese stijl. Kies je voor luxe, dan is de keuze enorm. Het Maya hotel is erg mooi, ook direct aan het strand gelegen. Een iets goedkopere luxe optie is het Puri Santrian. Dat is een groot hotel wat van alle gemakken is voorzien en aan het strand ligt.

Heb je tot slot nog wat tips voor de beginnende duiker?

Padang Bay, Amed en Tulamben zijn hele leuke locaties voor de beginnende duiker. Als je je al behoorlijk comfortabel voelt, mag Manta Point ook niet op je lijstje ontbreken. Als je nog ergens onzeker over bent als beginnende duiker, is het verstandig om dat even aan te geven van te voren. Je duikgids of duikinstructeur helpt altijd graag. Blijf ook altijd dicht bij je gids of instructeur in de buurt, die kunnen je de mooie en bijzondere vissen laten zien, die je zelf niet zouden opvallen.